Gdy nastolatek nie zdaje matury, czujemy rozczarowanie i niepokój o przyszłość dziecka, a do głowy cisną się myśli pełne pretensji – albo do dziecka, albo do siebie, albo jedne i drugie. Jednak pierwszą i najważniejszą rzeczą jest zapewnienie wsparcia emocjonalnego młodemu człowiekowi, który prawdopodobnie sam jest rozczarowany i pełen lęku. Potrzebuje zrozumienia i pomocy w opracowaniu planu dalszych działań, a nie krytyki czy wywierania dodatkowej presji. To jest jeden z tych momentów, kiedy to my, rodzice, zdajemy egzamin z naszej dojrzałości.

Niepowodzenie na maturze nie definiuje wartości człowieka ani nie przesądza o jego przyszłości.

Wielu odnoszących sukcesy ludzi miało trudności w szkole lub nie ukończyło tradycyjnej ścieżki edukacyjnej. Matura jest konieczna w przypadku, kiedy młody człowiek chce kontynuować edukację na studiach akademickich, ale są one tylko jedną z wielu możliwości rozwoju, zdobywania kwalifikacji zawodowych, nauki, poszerzania umiejętności. Studia wyższe nie są niezbędne w wielu obszarach zawodowego życia. A współczesny świat tak szybko się zmienia, że wielu z nas pracuje dziś w zawodach niezwiązanych z ukończonym kierunkiem studiów.

Mam nadzieje, że tych kilka zdań pomoże ostudzić Wasze myśli i przejść do konstruktywnych działań.

Analiza sytuacji i opcji

Mimo że wielu uczniów boi się, że matury nie zda, mało który opracowuje sobie zawczasu plan B. Oblany egzamin wywraca więc do góry nogami cały – jedyny – plan na dalsze lata. Trudno jest znieść burzę emocji, jaka się z tym wiąże. Nam, rodzicom, też. Nie podejmujcie jednak żadnych decyzji w pośpiechu. Niepowodzenie na maturze może skierować wasze myślenie na całkiem nowe, ciekawe ścieżki, ale najpierw trzeba ukoić emocje i dostrzec, że niezdana matura to nie jest koniec możliwości i planów, tylko ich zmiana. I że to wcale nie musi być zmiana na gorsze.

Kiedy już emocje nieco opadną, warto razem z nastolatkiem przeanalizować całą sytuację. Dlaczego nie powiodło mu się na egzaminie? Czy był to brak przygotowania, stres egzaminacyjny, problemy osobiste, czy może po prostu ten młody człowiek ma inne talenty i zainteresowania niż te, które sprawdza egzamin dojrzałości?

Zrozumienie przyczyn niepowodzenia pomoże w wyborze dalszej drogi. Możecie rozważyć powtórzenie egzaminu w następnym roku i zastanowić się, jakie wsparcie będzie najlepsze w przygotowaniach do niego – korepetycje, kurs przygotowawczy, samodzielna nauka, a może warto pomyśleć o pracy z psychologiem lub terapeutą, by opanować stres i zwiększyć efektywność nauki. Jeśli zaś nastolatek ma jasno określone zainteresowania zawodowe, które tak naprawdę nie wymagają studiów wyższych, może to być dobry moment na skierowanie się ku praktycznemu kształceniu zawodowemu (możliwości jest tu całkiem sporo).

Wykorzystanie mocnych stron

Każdy młody człowiek ma swoje mocne strony i talenty. Niektórzy są praktyczni i lubią pracować rękami, inni mają talent artystyczny, jeszcze inni doskonale radzą sobie z ludźmi, albo z komputerami. Brak matury nie oznacza, że te talenty są mniej wartościowe – oznacza tylko, że trzeba znaleźć dla nich odpowiednie zastosowanie.

Warto razem z nastolatkiem zastanowić się nad tym, co lubi robić, w czym jest dobry i jakie zawody mogłyby wykorzystać jego mocne strony. Może kocha zwierzęta i sprawdziłby się jako technik weterynarii? Może ma talent do gotowania i mógłby zostać szefem kuchni? A może doskonale radzi sobie z komputerami i mógłby zostać programistą?

Planowanie kroków na przyszłość

Ważne jest, żeby nie traktować braku matury jako końca możliwości, ale jako punkt wyjścia do stworzenia alternatywnego planu. Plan powinien być realistyczny, ale też ambitny, opracowany z przekonaniem, że nastolatek może osiągnąć sukces wykorzystując inną niż studia wyższe ścieżkę edukacyjną. Powinien określać, co młody człowiek zrobi od razu (znalezienie pracy? kurs zawodowy?) oraz dalszą perspektywę i możliwości (własny biznes, zdobycie specjalizacji w wybranej dziedzinie).

Warto skorzystać z pomocy doradcy zawodowego, który pomoże nastolatkowi lepiej poznać jego predyspozycje i zainteresowania, a także przedstawi konkretne możliwości rozwoju. Doradca zawodowy może przeprowadzić testy predyspozycji, pomóc w analizie rynku pracy, a także doradzić, jakie kursy czy szkolenia będą najbardziej wartościowe dla przyszłej kariery. No i rozmowa z doradcą zawodowym może wnieść sporo optymizmy w wasze relacje, które wciąż mogą być nadszarpnięte maturalną porażką.

Możliwe, że po spotkaniu z doradcą zobaczycie zupełnie nowe perspektywy!

Jakie są możliwości kształcenia bez matury?

Za granicą

Tradycyjne studia na uczelniach akademickich w Polsce wymagają matury, jednak na niektórych uczelniach zagranicznych można dostać się na studia także bez świadectwa maturalnego. Na przykład:

W Wielkiej Brytanii można podjąć studia wyższe bez zdanej matury, korzystając z tzw. roku zerowego (foundation year), który przygotowuje do dalszej nauki na studiach licencjackich. Sporo informacji na ten temat znajdziecie tu: https://edu-4u.uk/year-zero/ oraz tu: https://www.sp.edu.pl/studying-in-the-uk-without-high-school-leaving-qualification/

Munich Business School w Niemczech oferuje programy dla osób bez matury (szczegóły: Study without a High School Diploma ? | All info compact!. Podobnie inne uczelnie niemieckie. Wiele z tych programów wymaga udokumentowanego doświadczenia zawodowego związanego lub nie z wybranym kierunkiem studiów, jednak są też takie, na których nie jest ono wymagane.

Szkoły językowe za granicą przyjmują studentów niezależnie od ich wykształcenia, co może być pierwszym krokiem do dalszej edukacji.

W Polsce

W Polsce osoby bez matury mają dostęp do szerokiej oferty kierunków w szkołach policealnych, mogą też rozwijać swoje umiejętności i wiedzę na kursach i szkoleniach, które pozwalają na zdobycie konkretnych kwalifikacji i zawodów. Są to kierunki dopasowane do potrzeb rynku pracy, nastawione na praktyczne umiejętności i często umożliwiające szybkie rozpoczęcie kariery zawodowej.

Przykładowe kierunki i zawody, które można zdobyć bez matury w szkołach policealnych i na kursach:

  • Kierunki medyczne i okołomedyczne:
    • Opiekun medyczny
    • Technik masażysta
    • Asystentka/Higienistka stomatologiczna
    • Technik farmaceutyczny
    • Dietetyk
    • Protetyk słuchu
    • Technik dentystyczny
    • Terapeuta zajęciowy
    • Podolog
  • Kierunki administracyjne i techniczne:
    • Technik administracji
    • Informatyk
    • Technik BHP
    • Archiwista
    • Technik ochrony fizycznej osób i mienia
    • Mechanik samochodowy
    • Elektryk
    • Operator wózka widłowego
  • Kierunki usługowe i kosmetyczne:
    • Technik usług kosmetycznych
    • Florysta
    • Opiekun/-ka dziecięca
    • Opiekun/-ka środowiskowa
    • Fryzjer

Szkoły policealne oferują często elastyczne formy kształcenia, które pozwalają pogodzić naukę z pracą – są kursy online, hybrydowe, popołudniowe, zaoczne…

Online

Harvard, Berkeley, London School of Economics, MIT, IBM, Google i wiele innych uczelni i firm o światowej renomie można znaleźć na platformach e-learningowych. Kursy firmowane przez te instytucje są dostępne odpłatnie lub bezpłatnie, obejmują bardzo różnorodne spektrum tematów, część z nich kończy się uzyskaniem certyfikatu. Sprawdźcie na przykład te platformy:

Campus 42

Campus 42 to jedyna w swoim rodzaju uczelnia, której filie znajdują się w wielu krajach, a od 2023 roku także w Warszawie. To akademia programowania bazująca na nauce praktycznych umiejętności poprzez realizację projektów i peer learning. Nauka tutaj jest bezpłatna, a warunkiem wstępnym jest ukończone 18 lat i zdanie egzaminu wstępnego, który sam w sobie jest innowacyjny i ciekawy. Nie jest wymagane wcześniejsze doświadczenie czy umiejętności z zakresu kodowania, ale niezbędna jest znajomość języka angielskiego, bo zajęcia odbywają się po angielsku, a środowisko studenckie jest bardzo międzynarodowe.

Do dyspozycji studentów przez całą dobę jest nowoczesna, bardzo przyjemna i świetnie wyposażona przestrzeń. Więcej szczegółów poznacie słuchając mojej rozmowy z Oktawią Gorzeńską – pierwszą dyrektorką Camus 42 Warsaw:

Gap year – rok na przemyślenia

A może “gap year”? To taki pomysł, który w krajach zachodnich nie jest niczym wyjątkowym, w Polsce zaś powoli zyskuje na popularności. Gap year to zwykle roczna przerwa między ukończeniem szkoły średniej a rozpoczęciem dalszej edukacji, która może obejmować pracę, podróże, wolontariat czy kursy rozwojowe. Gap year pozwala młodemu człowiekowi na dojrzenie, przemyślenie swoich celów i zdobycie życiowego doświadczenia, zanim tenże młody człowiek zdecyduje, co tak naprawdę chciałby robić w dorosłym życiu.

Choć w Polsce gap year nie jest tak popularny jak w krajach zachodnich, może być doskonałą opcją dla nastolatka, który nie wie, co chce robić w przyszłości, lub potrzebuje czasu na regenerację po stresującym okresie maturalnym. Dla tego, któremu nie poszło na maturze to także może być dobra opcja. Rok przerwy, jeśli jest mądrze wykorzystany, może pomóc w podjęciu lepszych decyzji edukacyjnych i zawodowych w przyszłości.

Więcej na temat gap year i jak go dobrze zorganizować znajdziecie tu: https://www.juniorowo.pl/gap-year-czy-rok-przerwy-w-edukacji-to-dobry-pomysl-dla-nastolatka/

Wiele dróg prowadzi do sukcesu

Brak matury nie jest końcem świata ani końcem możliwości edukacyjnych i zawodowych. Zarówno w Polsce, jak i za granicą istnieje wiele alternatywnych ścieżek, które mogą prowadzić do sukcesu i spełnienia zawodowego. Podejdźcie do tej sytuacji jako do wyzwania, a nie porażki, znajdźcie drogę, która najlepiej odpowiada talentom i zainteresowaniom młodego człowieka. Nie myślcie o “zmarnowanym roku”, lecz o roku do wykorzystania.

W dzisiejszym świecie sukces zawodowy zależy bardziej od praktycznych umiejętności, kreatywności i determinacji niż od formalnego wykształcenia (oczywiście są zawody – jak prawnik, czy lekarz – w których bez dyplomu uczelni wyższej się nie obejdzie). Nastolatek, który nie zdał matury, ale znajdzie swoją pasję i będzie konsekwentnie ją rozwijał, może osiągnąć więcej niż ten, który ukończył studia bez przekonania i entuzjazmu.

Warto też pamiętać, że edukacja to proces, który trwa całe życie. Nawet jeśli nastolatek wybierze teraz praktyczną ścieżkę zawodową, zawsze może w przyszłości wrócić do formalnej edukacji, zdać maturę i ukończyć studia.

Każdy młody człowiek zasługuje na szansę znalezienia swojego miejsca w świecie, niezależnie od tego, czy zdał maturę, czy nie. Nasza rola jako rodziców to wspieranie ich w tej podróży i pomaganie w odkrywaniu ich talentów i możliwości.

Odkryj więcej z Juniorowo

Zapisz się, aby otrzymywać najnowsze wpisy na swój adres e-mail.