Gdyby wszystkie dzieci interesujące się kosmosem wytrwały w swojej pasji, to co trzeci dorosły byłby astronomem. Kosmos fascynuje, ale niewielu młodych ludzi wytrwa i rozwinie tę fascynację. Dlaczego? Powodem może być sposób szkolnej narracji o tej dziedzinie. Szkoły nie są przygotowane na rozpalanie ciekawości kosmosem. Trudno się dziwić, że uczeń wygasi swoje zainteresowanie, gdy jest uczony wyłącznie teorii, a jedynym polem doświadczeń jest kartka papieru. Co w takim razie możemy zrobić, żeby astronomiczne zainteresowanie młodych ludzi podtrzymać? Co ma zrobić nastolatek, który pomimo niesprzyjających okoliczności bardzo chce rozwijać swoją wiedzę astronomiczną, może nawet uczynić z astronomii swój zawód? Na czym polega praca astronoma i jaka ścieżka edukacyjna do niej wiedzie?

Do czego jest zdolny astronom?

Astronomia wymaga solidnych podstaw matematycznych, fizycznych i informatycznych. W przebiegu studiów oprócz takich przedmiotów jak astronomia obserwacyjna, astrofizyka, radioastronomia, kosmologia, heliofizyka, studenci będą uczestniczyli w kursach z fizyki kwantowej, mechaniki klasycznej i relatywistycznej, elektrodynamiki oraz analizy matematycznej i algebry. Współczesna astronomia to przede wszystkim nowe technologie, więc adepci muszą być biegli w obsłudze urządzeń i programowaniu. To nauka kosmopolityczna. Ośrodki badawcze rozsiane są po całym świecie, a pracujące w nich zespoły to zbiór najlepszych specjalistów wszystkich narodowości. Warto więc pamiętać o wyposażeniu się w biegłość językową, która jest niezbędnym narzędziem do pracy astronoma.

Zapomnij o moon sand i zbuduj stację na księżycu

Co zrobić, by podtrzymać zapał do nauki o kosmosie? Pierwsze kroki w pracy dla Agencji Kosmicznej można zrobić jeszcze w szkole podstawowej. Europejskie Biuro Edukacji Kosmicznej ESERO powstało z inicjatywy Europejskiej Agencji Kosmicznej ESA. Na stronach ESERO znajdziemy szereg kosmicznych projektów, których rozmach wzbudza podziw.

Zapomnijcie o moon sand i rakietkach z gumki recepturki. ESERO otworzy przed waszym dzieckiem drogę do Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Jednym z projektów jest napisanie kodu dla ISS. Zwycięskie kody zostaną uruchomione na komputerach stacji kosmicznej. Juniorzy mogą również ćwiczyć u boku astronauty oraz projektować księżycową bazę w profesjonalnych programach komputerowych. Ludzie tworzący projekty ESERO doskonale rozumieją, że nauka musi przekuwać się na konkretne działanie i efekt. Warto podglądać ich metody pracy z dziećmi, bo wznieśli je na poziom kosmiczny. Wielkim plusem ESERO jest dostęp zdalny. Zespoły pracują w miejscu zamieszkania oraz wirtualnie, a następnie efekty pracy wysyłają do organizatorów.

Nauka poprzez zderzanie

Doskonałą formą uczenia astronomii są symulatory zdarzeń kosmicznych. Pamiętając, że astronomia to w dużej mierze matematyka, fizyka i informatyka korzystając z symulatora upieczemy kilka pieczeni na jednym ogniu. Polecam program Universe Sandbox, w którym wykonamy symulację zderzenia galaktyk, zobaczymy co się stanie po wygaśnięciu Słońca, stworzymy swój własny układ planetarny i wiele innych. Jedynym ograniczeniem jest nasza wyobraźnia. Program oblicza w czasie rzeczywistym wartości grawitacji i innych kosmicznych sił i od razu tworzy obraz wprowadzanych zmian. Trudno o lepszą zabawkę dla pasjonata astronomii i astrofizyki.

Do zobaczenia na Marsie

Elon Musk, najbogatszy człowiek na Ziemi, uważa, że za kilkadziesiąt lat zaludnimy Marsa. Prace nad projektem trwają, potrzebne są nowe pomysły i rozwiązania, a także umysły i ręce do pracy. Przemysł kosmiczny jest jedną z gałęzi, w której może znaleźć zatrudnienie dzisiejsze dziecko zapatrzone w gwiazdy. Wyczerpujące informacje o pracy w tym sektorze znajdują się filmie Jak się pracuje w sektorze kosmicznym?, który stworzyła Mapa Karier. Jest to pozycja obowiązkowa dla każdego, kto bierze na poważnie swoje zainteresowanie kosmosem.

Kierunek kosmos

Wybierając uczelnię, która poprowadzi astronomiczną edukację juniora należy zwrócić uwagę na techniczne zaplecze i prowadzenie projektów we współpracy z innymi ośrodkami badawczymi. Tylko to zapewni studiom wysoki poziom i możliwość przekucia nauki w realne działania i rozwój.

Absolwenci astronomii są przygotowani do pracy w instytucjach oświatowych i popularyzujących naukę, obserwatoriach, planetariach, centrach nauki. To wybór dla tych, którzy pragną uczyć. Inną drogą jest praca w przedsiębiorstwach, takich które pracują dla przemysłu kosmicznego a także, w których ma zastosowanie statystyczne przetwarzanie danych, cyfrowe przetwarzanie obrazu, modelowanie komputerowe oraz umiejętność analitycznego myślenia. Alternatywą jest pozostanie w jednostce badawczej i podjęcie pracy naukowej.

Poszukaj mentora

Nauka astronomii wymaga dobrego nauczyciela. Z pomocą przychodzą instytucje, które w profesjonalny sposób zajmują się popularyzacją astronomii i nauk pokrewnych. Jedną z nich jest Młodzieżowe Obserwatorium Astronomiczne w Niepołomicach, które od ponad pięćdziesięciu lat prowadzi działalność edukacyjną. Tak o wymaganiach pracy astronoma opowiada Monika Maślaniec, nauczyciel MOA, Krajowy Koordynator Edukacji Astronomicznej:

“Astronomem być, to nie tylko patrzeć w niebo. Zazwyczaj przygoda z astronomią zaczyna się od najmłodszych lat. Fascynacja otaczającym nas światem nie przemija z biegiem czasu. Zdarza się, że pasja do spoglądania w niebo przeradza się w marzenia o odkrywaniu jego tajemnic. Zazwyczaj zainteresowania astronomią powiązane są z naukami pokrewnymi m.in. fizyką, matematyką, chemią, biologią czy informatyką. Zamiast astronomii wielu wybiera biofizykę, biotechnologię, inżynierię kosmiczną, biochemię itp. nauki. Przyszły astronom musi umieć korzystać z różnych zdobyczy nauki.

Zanim zostaje się zawodowym astronomem należy ukończyć studia astronomiczne i napisać prace z zakresu astronomii. Zazwyczaj w czasie studiów jest się zapoznawanym z tajnikami pracy astronoma. Astronomia uczy cierpliwości i wytrwałości. Daje nam niepowtarzalność, ponieważ nie ma możliwości, aby obserwacje tego samego obiektu były identyczne. Każda obserwacja jest unikatowa, czyli niepowtarzalna. Astronom oprócz patrzenia w niebo może prowadzić badania naukowe we współpracy z innymi astronomami lub miłośnikami astronomii. Tak naprawdę to praca zespołowa pozwala osiągnąć sukces.

Miłośników astronomii z roku na rok przybywa. Oprócz samej pasji w oglądaniu nieba pomagają zawodowym astronomom w przeglądaniu danych obserwacyjnych z wielkich teleskopów np. ALMA. Zdarza się, że Ci „pomocnicy” dokonują odkryć obiektów, które są pochowane w danych otrzymanych z obserwacji nieba. Zdarza się, że pasja do astronomii pojawia się i znika. Fascynacja kosmosem może nas „dopaść” w każdym wieku. Spełniajmy marzenia o odkrywaniu otaczającego nas świata. Nie jest ważne czy jesteśmy zawodowymi astronomami czy miłośnikami astronomii zawsze pamiętajmy, że wszyscy jesteśmy częścią Wszechświata.”

MOA organizuje warsztaty, które obecnie działają w formule online. Na stronie internetowej Obserwatorium znajdziemy liczne aktywności, naukowcy chętnie odpowiadają na pytania i podejmują współpracę. To jedno z tych miejsc w sieci, które warto znać, a przede wszystkim odwiedzać.

Artykuł jest elementem projektu “Spotkania z zawodowcami”, który polecają „Kosmos dla dziewczynek” i „Wiedza i Życie”, a patronuje mu magazyn „Perspektywy” oraz Stowarzyszenie Rzecznicy Nauki, zdobywcy tytułu Popularyzator Nauki 2019. 

Autorka: Aldona Radomska – doradca zawodowy i popularyzatorka nauki, autorka historii dla dużych i małych, mama Henryka, Jana, Róży i Lilii. Prowadzi projekt „Spotkania z zawodowcami, żywy przewodnik po świecie zawodów”. Świętuje codzienność czytając, pisząc i ucząc się.