“Kompetencje bez tajemnic” – czym są kompetencje i jak je rozwijać w pracy z dziećmi

Kompetencje – to słowo coraz częściej pojawiające się w kontekście edukacji. Trwa i rozwija się dyskusja o tym, jak powinna zmienić się edukacja, by w miejsce uczenia na „zapamiętać, zdać, zapomnieć” wprowadzić kształtowanie kompetencji, jakie będą dzieciom potrzebne w dorosłym życiu. I od razu pojawia się kilka pytań: Co to są tak właściwie te kompetencje? Czy nauczanie zorientowane na kompetencje ozanacza totalną zmianę edukacji, metodyki, treści nauczania? Czy może likwidację podstawy programowej? Albo fundamentalną jej zmianę?

Odpowiedzi na te pytania znajdziemy w książce Daniela Hunzikera „Kompetencje bez tajemnic. Rozwijanie kompetencji to nie czary”, którą w Polsce wydało Wydawnictwo Dobra Literatura. Przeczytawszy ją zobaczymy, że nauczanie zorientowane na kompetencje to nie wielka straszliwa rewolucja, lecz naturalna ewolucja celów i sposobów nauczania, w której wielu nauczycieli już uczestniczy, może nawet nie zdając sobie z tego sprawy.

Daniel Hunziker włącza się w dyskusję o konieczności zmian w edukacji zastanawiając się, czego społeczeństwo wymaga od szkoły, czego potrzebują od niej dzieci oraz co faktycznie szkoła – osoby zaangażowane w edukację – mogą dzieciom dać. Autor „Kompetencji bez tajemnic” idzie jednak dalej – ku konkretom, ku kompetencjom, które według wytycznych UNESCO dla edukacji w XXI wieku będą najważniejszymi edukacyjnymi celami. Książka jest instrukcją dla nauczycieli pokazującą, jak stosować w praktyce edukację zorientowaną na kompetencje. Okazuje się, że podejście to nie wymaga ani zmiany podstawy programowej, ani inwestycji w nowe narzędzia czy pomoce. Wymaga natomiast zrozumienia, czym są kompetencje i poznania każdej z nich oraz modyfikacji sposobu pracy z dziećmi.

Na czym polega nauczanie zorientowane na kompetencje

Nauczanie zorientowane na kompetencje nie wywraca edukacji do góry nogami. Wiedza merytoryczna, jaką dzieci zdobywają w szkole jest bowiem podstawą budowania kompetencji. Hunziker przekonuje, że to, czego potrzebujemy w edukacji, a raczej czego potrzebują dzieci, to pójście o krok dalej, zbudowanie na fundamencie wiedzy praktycznych umiejętności, które będą pomocne w życiu poza szkołą.

W tradycyjnej szkole – pisze Hunziker – przekazywane są wiedza fachowa i znajomość metod. Kompetencja w tych sferach pojawia się wtedy, kiedy dzieci i młodzież potrafią stosować to, czego się nauczyły, czyli kiedy przeliczają ilości składników z przepisu podczas gotowania w domu albo kiedy w sklepie są w stanie dodać ceny kupowanych produktów.

„Kompetencje bez tajemnic” to wskazówki dla nauczycieli, jak to zrobić, by wiedza zaowocowała kompetencjami, by dzieci wyszły ze szkoły nie tylko z głowami pełnymi faktów, danych i wzorów, ale też z umiejętnościami, które pozwolą im poradzić sobie z wyzwaniami, jakie czekają w dorosłym świecie. Czyż nie to właśnie jest głównym celem współczesnej edukacji?

Chodzi o to, żeby wychować młodzież na samodzielnie myślących, krytycznych, społecznych i komunikatywnych ludzi, którzy znają samych siebie, są gotowi się w coś zaangażować, są sami z siebie zdolni do działania.

Atlas kompetencji

Zrozumienie czym są kompetencje i poznanie ich ułatwi Atlas kompetencji stanowiący ponad połowę książki. Autor opisuje tu każdą z czterech kategorii kompetencji, wymieniając w każdej z nich 16 konkretnych kompetencji, charakteryzując je i dając wskazówki do ich rozwijania. Te cztery główne kategorie kompetencji to:

• kompetencje osobiste, np. samodyscyplina, gotowość do pomocy, odpowiedzialność osobista, otwartość na zmiany,
• kompetencje związane z aktywnością i działaniem, np. umiejętność podejmowania decyzji, inicjatywa, innowacyjność, konsekwencja,
• kompetencje społeczne i komunikacyjne, np. umiejętność pracy zespołowej, umiejętność rozwiązywania problemów, sumienność, komunikacja z innymi,
• kompetencje fachowe i metodyczne, np. wiedza merytoryczna, świadomość konsekwencji, ustrukturyzowane myślenie i działanie.

Kompetencja rozwija się i ujawnia w stosowaniu wiedzy i umiejętności.

Daniel Hunziker – nauczyciel, który pisze dla nauczycieli

“Kompetencje bez tajemnic” to książka wyjątkowa z kilku względów, a pierwszym i najważniejszym z nich jest sam autor. To człowiek o ogromnej wiedzy i doświadczeniu w edukacji, ale nie teoretyk, ani nie naukowiec, lecz praktyk. Przez ponad 12 lat pracował w szkołach jako nauczyciel i dyrektor, potem założył własną szkolę i kierował nią przez kolejne 10 lat. Dobrze zna wszelkie problemy, trudności i potrzeby szkoły – zna je z własnego nauczycielskiego doświadczenia. Jednocześnie śmiało czerpie z wiedzy naukowców i ekspertów, odwołuje się do badań i wyciąga z nich praktyczne wnioski. Jego książkę na wskroś przenika pragmatyzm – jakby chciał powiedzieć „no dobrze, nagadaliśmy się już o ideałach, a teraz przejdźmy do codziennej praktyki”. Bo to w codziennej pracy z dziećmi i młodzieżą dzieją się najważniejsze rzeczy i to tu zaczyna się prawdziwa zmiana w edukacji.

 

 

 

Kompetencje bez tajemnic. Rozwijanie kompetencji to nie czary

Daniel Hunziker

tłumaczenie: Małgorzata Guzowska

Wydawnictwo Dobra Literatura