Jak wspierać nastolatka w wyborze ścieżki zawodowej

Czy praca jest ważna? Prawie wszyscy bez wahania odpowiemy “Oczywiście, że tak!”. Dlaczego więc tak często wybór zawodu pozostawiamy przypadkowi, chwilowej modzie, kaprysowi czy naszym wyobrażeniom, zamiast zająć się tym tematem na poważnie i odpowiednio wcześnie? Mieszkaniec Europy przepracowuje średnio 35 lat swojego życia, warto więc poświęcić czas i uwagę, by wybrać ścieżkę zawodową z namysłem i świadomością. Ważne decyzje dokonywane są już na etapie ósmej klasy szkoły podstawowej.

Wyobraźmy sobie jakąś czynność, której nie lubimy wykonywać. A teraz wyobraźmy sobie, że wykonujemy tę czynność przez 8 godzin każdego dnia od poniedziałku do piątku. Piątkowy wieczór staje się wielkim świętem, ponieważ możemy przestać wykonywać tę nielubianą czynność na całe dwa dni weekendu. Jednak z każdą upływającą godziną nasza radość ustępuje uczuciu zniechęcenia. Poniedziałkowy poranek oznacza powrót do wykonywania tej utrapionej czynności. 

Wyobraźmy sobie teraz czynność którą lubimy, a uczenie się nowych rzeczy na jej temat jest dla nas przyjemne. Wykonując tę czynność przez 8 godzin dziennie każdego dnia od poniedziałku do piątku doskonalimy nasze umiejętności i wkrótce stajemy się ekspertami w tej dziedzinie. Zadam więc jeszcze jedno pytanie. Czy warto lubić swoją pracę?

Szkoła średnia – pierwszy ważny wybór

Profil szkoły średniej to pierwszy krok na drodze zawodowego rozwoju. Przed tym wyborem warto zadbać o zdiagnozowanie predyspozycji i preferencji zawodowych dziecka. Każdy z nas posiada zestaw cech, które czynią nas jedynymi w swoim rodzaju. Znajomość tych cech pomaga w zrozumieniu samych siebie, naszych potrzeb, ambicji, planów. Dobra diagnoza umożliwia świadomy wybór właściwej ścieżki już na wczesnym etapie życia, dopasowanie właściwych zajęć pozaszkolnych, wybór szkoły średniej, studiów.

Wynik nie może być jednak traktowany jak wyrok, lecz jak wskazówka i punkt wyjścia do rozmowy z dzieckiem. Szczególnie gdy zauważymy dużą rozbieżność diagnozy z profilem szkoły, do której wybiera się nasze dziecko. Przyjrzyjmy się, czy nie wywarliśmy nadmiernej presji na jego wybór i nie bagatelizujemy naturalnego daru, którym jest obdarzone. Istnieją tendencje do przeceniania niektórych zdolności i niedoceniania innych, gdy tymczasem nie ma gotowej recepty na sukces zawodowy. Najważniejsza wartość, którą powinniśmy chronić i wspierać to wewnętrzna motywacja dziecka, gdyż ona uczyni to czemu nie podoła dyplom prestiżowego kierunku studiów. Silna wewnętrzna motywacja daje moc, by sprostać najtrudniejszym wyzwaniom i podniesie naszego potomka z łóżka nawet w najbrzydszy poranek każdego z 35 lat aktywności zawodowej. 

Jak sprawdzić predyspozycje zawodowe dziecka? 

Kolejne progi edukacji wiążą się z podejmowaniem ważnych decyzji zawodowych. Właściwy wybór to dobra inwestycja czasu i energii. Zły to strata czasu i uciążliwości zmiany kierunku kształcenia. Czy nastolatek zdoła sam podjąć jedną z najważniejszych zawodowych decyzji w życiu, czyli tę o wyborze szkoły średniej lub kierunku studiów? Wierzę, że tak, ale będzie ona tym lepsza im więcej zdobędzie informacji na starcie.

Ścieżka kariery może być bardzo kręta. Czasami wiedzie na pustkowie, wypala energię do życia i każe zrobić poważny rachunek dobrych i złych zawodowych decyzji. Wielu nastolatków trafi siłą pędu za stadem do przypadkowych szkół. Te decyzje będą rzutować na całe ich przyszłe zawodowe życie. Jak tego uniknąć? 

Doradca zawodowy to ktoś, kto przeprowadza dziecko przez proces odnajdywania swojej zawodowej drogi. Pomagają w tym różne narzędzia diagnostyczne, testy i kwestionariusze, programy komputerowe, gry, warsztaty. Ich celem jest pozyskanie jak największej ilości informacji na temat predyspozycji i preferencji dziecka, tak aby jego kariera była uszyta dokładnie na jego miarę. Kluczem do sukcesu jest jednak rozmowa i wspólna praca ucznia i doradcy nad interpretacją wyników, a ostateczna decyzja musi pozostać w rękach ucznia. Doradca zawodowy jest więc osobą rzucającą światło na spektrum możliwości, a im mniejsze dyrektywne zapędy posiada, tym lepiej. 

Doradztwo zawodowe w szkole

Z dniem 1 września 2018 roku weszło w życie Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie doradztwa zawodowego. Rozporządzenie reguluje treści programowe z zakresu doradztwa zawodowego, warunki i sposób realizacji i organizacji doradztwa zawodowego w szkołach i placówkach, począwszy od przedszkola, na szkołach średnich kończąc. Na każdym etapie edukacji mają być poruszane kwestie poznania własnych zasobów, rynku pracy i świata zawodów, rynku edukacyjnego i uczenia się przez całe życie, planowania własnego rozwoju i podejmowania decyzji edukacyjno-zawodowych. Do końca roku szkolnego 2021/2022 dyrektorzy mogą powierzyć prowadzenie tych zajęć dowolnemu nauczycielowi. Później muszą oddać to zadania w ręce dyplomowanych doradców zawodowych. 

Rozporządzenie zakłada tworzenie wewnątrzszkolnego systemu doradztwa zawodowego. Oznacza to, że w każdej szkole i placówce odnajdziemy inny program. Jak rozpoznać czy program w szkole naszego dziecka jest dobry? Niezawodna będzie rozmowa z dzieckiem. Jeśli jest świadome swoich dobrych stron i potrafi śmiało określić dalszy kierunek kształcenia wynikający z jego zainteresowań i uzdolnień, to możemy spać spokojnie. Jeśli jednak nie wie co począć ze swoją przyszłością, warto udać się na konsultacje indywidualne do szkolnego doradcy zawodowego lub niezależnego eksperta i odnaleźć dopasowany do potrzeb dziecka plan działania. 

Co zrobić gdy już wiemy jakie predyspozycje i preferencje zawodowe ma nasze dziecko? To początek wielkiej zawodowej przygody. Teraz, kiedy znamy już kierunek, możemy rozpocząć wędrówkę. Możemy wspierać dziecko w rozwijaniu jego talentów i zainteresowań – możliwości jest wiele: od zajęć pozalekcyjnych, poprzez wydarzenia tematyczne, szkolne projekty, udział w konkursach, koła zainteresowań, warsztaty czy wolontariat. A jeśli jest taka okazja, warto też spotkać się z kimś, kto pracuje już w zawodzie, o jakim myśli nasza latorośl. Temu służy projekt Spotkania z Zawodowcami.

Spotkania z Zawodowcami 

Pomysł spotkań z przedstawicielami ciekawych zawodów dla dzieci i młodzieży powstał dzięki połączeniu pasji popularyzacji nauki oraz doradztwa zawodowego. Wybór profilu szkoły średniej, a także kierunku studiów to decyzja na długie lata. Dobrze by została podjęta w zgodzie z naszymi zainteresowaniami i predyspozycjami, a przede wszystkim rzetelną wiedzą na temat danej dziedziny nauki. O tym właśnie rozmawiam z moimi gośćmi, odkrywając warstwa po warstwie najgłębsze prawdy o kierunkach kształcenia i specjalizacjach. Spotkania skierowane są do dzieci i młodzieży u progu ważnych decyzji i pomogą młodym ludziom w wyborze właściwej drogi zawodowej. Zadbamy aby formuła spotkań była ciekawa i wesoła, a przede wszystkim otwarta na rozmowę i pytania ze strony młodych uczestników. Każde spotkanie zaczniemy od pobudzenia uwagi uczestników, bo najważniejsza w spotkaniu jest interakcja. Będzie to ciekawy eksponat, który damy im do ręki, proste zadanie do wykonania lub inspirujące pytanie. Wprowadzeniem w temat spotkania będzie prezentacja danej dziedziny nauki. Ta część spotkania będzie miała charakter popularnonaukowy, przybliżający uczestnikom czym dokładnie zajmuje się dana dziedzina. Ostatnim etapem spotkania będzie skupienie się na umiejętnościach i predyspozycjach osób, które pragną rozwijać się w tym kierunku. Przypatrzymy się możliwościom zawodowym, szansom, ale też zagrożeniom. Poznamy sprawdzone sposoby, które pomogą osiągnąć upragniony cel. Na każdym spotkaniu zapytam moich gości w jaki sposób jeszcze przed studiami można rozwijać swoją pasję w ich dziedzinie. Mogą to być spotkania w ramach festiwali nauki, nocy muzeów, a może wewnętrzne projekty kół uczelnianych lub wolontariat w zaprzyjaźnionej instytucji. 

Na spotkania zapraszani są eksperci dziedzin przyrodniczych, humanistycznych, technicznych oraz artystycznych. Pierwsze spotkanie poświęcone zostało fizyce medycznej. Spotkanie odbyło się 23. września w księgarni De Revolutionibus books&cafe przy Brackiej 14 w Krakowie. Moim gościem był Mirosław Wiącek, prezes Studenckiego Koła Fizyków Medycznych Kerma. Rozmowa została zarejestrowana i jest dostępna na Facebooku: https://bit.ly/33ucmbJ.

“Spotkania z zawodowcami” polecają “Kosmos dla dziewczynek” i Tomasz Rożek na “Nauka.To lubię”, a patronuje im magazyn “Perspektywy” oraz Rzecznicy Nauki, zdobywcy tytułu Popularyzator Nauki 2019. 

Autorka: Aldona Radomska – doradca zawodowy i popularyzatorka nauki, autorka historii dla dużych i małych, mama Henryka, Jana, Róży i Lilii. Prowadzi projekt Spotkania z zawodowcami, żywy przewodnik po świecie zawodów. Świętuje codzienność czytając, pisząc i ucząc się. 

foto: jcomp – pl.freepik.com