Pierwsza zasada zachowania przy jakimkolwiek niebezpiecznym zdarzeniu to: nie panikuj! Twoja zimna krew i zdrowy rozsądek są niezbędne, by zapanować nad chaosem, który zawsze towarzyszy wypadkom. Twoja pewność siebie i stanowczość sprawi, że uczestnicy wypadku, jego świadkowie i gromadzący się gapie zaczną respektować twoje polecenia, nawet jeśli ograniczysz się do stanowczego: „Proszę się odsunąć i nie przeszkadzać”. I pamiętaj: bez względu na rodzaj rany twoje najważniejsze zadanie to podtrzymanie krążenia poszkodowanego. Ranami i innymi urazami zajmą się lekarze, ty utrzymaj rannego przy życiu.

Punkt pierwszy to ocena sytuacji. Zadbaj o własne bezpieczeństwo, bezpieczeństwo poszkodowanego oraz świadków zdarzenia. Jeśli miejsce zdarzenia stanowi zagrożenie, nie podchodź do poszkodowanego, lecz wezwij pomoc, dzwoniąc na numery alarmowe. Głośno wołaj o pomoc, aby zapewnić sobie wsparcie innych świadków zdarzenia.

112 – numer alarmowy wspólny dla wszystkich służb,

999 – Pogotowie Ratunkowe,

998 – Straż Pożarna,

997 – Policja

Jeśli nie ma zagrożenia – oceń stan poszkodowanego. Jeżeli dysponujesz rękawiczkami z apteczki – załóż je, jeśli nie – asekuruj się np. dostępną folią, szczególnie w obecności krwi, staraj się unikać kontaktu z wydzielinami poszkodowanego. Delikatnie potrząśnij poszkodowanego za ramiona. Głośno zapytaj: „Czy wszystko w porządku?”. Jeśli poszkodowany jest przytomny i reaguje na twoje słowa, zostaw go w pozycji, w której go zastałeś, o ile nie zagraża mu żadne niebezpieczeństwo. Dowiedz się jak najwięcej o stanie jego zdrowia (co się stało, co mu dolega, na co choruje). W razie konieczności wezwij zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112. Zawsze możesz otrzymać wsparcie dyspozytora medycznego, który poinstruuje cię, jak masz udzielić pierwszej pomocy. Regularnie oceniaj stan poszkodowanego do chwili przybycia zespołu ratownictwa medycznego.

Jeśli poszkodowany stracił przytomność, głośno zawołaj o pomoc, bez oddalania się od poszkodowanego – być może wśród osób postronnych jest lekarz lub osoba, która zna się na udzielaniu pierwszej pomocy. Jeśli nie – zacznij od usunięcia z dróg oddechowych widocznych ciał obcych i zanieczyszczeń. Następnie udrożnij drogi oddechowe, czyli odegnij głowę i wysuń żuchwę do przodu. Przez 10 sekund sprawdzaj oddech – przyłóż policzek do ust poszkodowanego w taki sposób, abyś mógł jednocześnie usłyszeć, wyczuć oddech i obserwować, czy unosi się jego klatka piersiowa. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości dotyczących prawidłowego oddechu działaj tak, jakby był nieprawidłowy. Jeśli poszkodowany oddycha prawidłowo – ułóż go w pozycji bezpiecznej (bocznej). Wezwij zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112. Regularnie oceniaj jego stan.

Jeśli poszkodowany oddycha nieprawidłowo (oddech rzadki i/lub nieregularny) lub oddech jest nieobecny, najpierw wezwij zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112, lub poproś kogoś o wezwanie pomocy. Poproś też o przyniesienie AED (automatycznego defibrylatora), jeśli jest dostępny. Pozostaw poszkodowanego tylko wtedy, gdy nie masz innej możliwości wezwania pomocy. Następnie wykonaj 30 uciśnięć klatki piersiowej, tj. ułóż nadgarstek jednej ręki na środku klatki piersiowej poszkodowanego (u dołu mostka), nadgarstek drugiej dłoni ułóż na grzbiecie pierwszej, spleć palce obu dłoni i upewnij się, że nacisk nie będzie kierowany na żebra poszkodowanego, utrzymuj ramiona wyprostowane, uciskaj klatkę piersiową na głębokość ok 5 cm, ale nie więcej niż 6 cm. Jeśli nie możesz lub nie chcesz wykonywać oddechów ratowniczych, możesz wykonywać tylko masaż zewnętrzny serca, uciskając klatkę piersiową z częstością co najmniej 100 i maksymalnie 120 uciśnięć na minutę. Zwiększy to powodzenie akcji ratunkowej wykonywanej przez wykwalifikowane służby, a tym samym szanse poszkodowanego na przeżycie.

Nie uciskaj górnej części brzucha ani dolnego końca mostka. Kontynuuj uciskanie klatki piersiowej z częstotliwością co najmniej 100/min. (nie przekraczając 120/min.). Jeśli decydujesz się na połączenie uciskania klatki piersiowej z oddechami, to po 30 uciśnięciach klatki piersiowej ponownie udrożnij drogi oddechowe poprzez odgięcie głowy do tyłu i wysunięcie żuchwy do przodu.

Wykonaj 2 oddechy ratownicze, tj. zaciśnij nos poszkodowanego kciukiem i placem wskazującym, wdmuchuj powietrze do jego ust tak, aby powodować widoczne unoszenie się klatki piersiowej; dwa wdechy trwające nie dłużej niż 1s powinny następować bezpośrednio po sobie i trwać łącznie nie dłużej niż 5 sekund. Jeśli chcesz uniknąć bezpośredniego kontaktu ze skórą poszkodowanego, użyj masek jednorazowych. Kontynuuj uciskanie klatki piersiowej i oddechy ratownicze w stosunku 30:2. Przerwij akcję tylko wtedy, gdy poszkodowany zacznie reagować (poruszy się, otworzy oczy, zacznie prawidłowo oddychać) albo gdy przybędzie zespół ratownictwa medycznego lub inne służby ratunkowe lub gdy opadniesz z sił.

Jeśli poszkodowane jest dziecko, sposób reanimacji jest podobny jak u dorosłego, z wyjątkami: po usunięciu ciał obcych z ust i sprawdzeniu oddechu, wykonaj najpierw 5 oddechów ratowniczych, a następnie rozpocznij masaż serca w sekwencji: 15 uciśnięć klatki piersiowej i 2 oddechy ratownicze. U małych dzieci wykonuj oddechy ratownicze, obejmując swoimi ustami jednocześnie nos i usta dziecka. Uciskanie klatki piersiowej u niemowląt wykonuj opuszkami dwóch palców.

PBUPozycję boczną ustaloną stosuje się u poszkodowanych nieprzytomnych, ale oddychających prawidłowo. Nie wolno układać w tej pozycji ofiar wypadków lub innych osób, u których podejrzewany jest uraz kręgosłupa. Aby ułożyć poszkodowanego w pozycji bezpiecznej, wykonaj następujące czynności: jeśli poszkodowany nosi okulary – zdejmij je. Uklęknij przy poszkodowanym i upewnij się, że leży na plecach i obie nogi ma wyprostowane. Rękę bliższą tobie ułóż pod katem prostym w stosunku do ciała i zegnij w łokciu tak, aby dłoń ręki była skierowana do góry. Dalszą rękę przełóż w poprzek klatki piersiowej i przytrzymaj stroną grzbietową przy bliższym tobie policzku poszkodowanego. Drugą ręką chwyć za dalszą nogę poszkodowanego (tuż powyżej kolana) i podciągnij ją ku górze, nie odrywając stopy od podłoża. Złap dalszą rękę poszkodowanego w taki sposób, aby palce dłoni poszkodowanego przeplatały się z Twoimi. Przytrzymując dłoń dociśniętą do policzka, pociągnij za dalszą nogę tak, aby poszkodowany obrócił się na bok w Twoim kierunku. Odchyl głowę poszkodowanego do tyłu, aby poprawić drożność dróg oddechowych i ułatwić oddychanie poszkodowanemu. Oceń oddech oraz monitoruj stan poszkodowanego.

Jeżeli na miejscu zdarzenia dostępny jest AED (automatyczny defibrylator zewnętrzny), nie bój się go użyć. AED jest bezpieczny i skuteczny także w Twoich rękach. Bez opóźnienia stosuj się do jego głosowych zaleceń. Standardowy automatyczny defibrylator zewnętrzny jest odpowiedni dla osób dorosłych i dzieci powyżej 8 lat. Instrukcja obsługi urządzenia jest nagrana – po jego włączeniu po prostu zastosuj się do poleceń wydawanych przez urządzenie.

W przypadku wystąpienia krwawienia należy przede wszystkim uniknąć kontaktu z krwią poszkodowanego, nie tylko by nie dopuścić do zabrudzenia rany, ale i uniknąć zakażenia HIV, WZW itp. Jeśli miejsce krwawienia jest duże, uciskaj je palcem lub dłonią, najlepiej z użyciem jałowej gazy. Załóż na ranę opatrunek uciskowy: kilka warstw jałowej gazy umocuj przy pomocy opaski elastycznej, nie za mocno, by nie zatrzymać krążenia krwi. Unieś krwawiącą część ciała powyżej poziomu serca (jeśli nie ma widocznego złamania). Jeśli krwawienie nie ustało, dołóż kolejne warstwy gazy, a w krwotoku tętniczym (jasna krew, wypływa pulsując) uciśnij tętnicę pomiędzy raną a sercem. Dopiero gdy to nie skutkuje, załóż opaskę uciskową powyżej miejsca krwawienia. Zapamiętaj godzinę założenia. Opaskę poluźnij na pół minuty co najmniej raz na pół godziny, by uniknąć martwicy.

I nie bój się popełnić błędu! Bierność z reguły jest gorsza niż próba ratowania życia. A nieudzielenie pomocy poszkodowanym jest również karalne.

źródło: Ministerstwo Zdrowia

foto Andy Beaumont