Dojrzewanie. Pryszcze na nosie, coraz bardziej przenikliwy zapach potu, zwłaszcza po intensywnym wysiłku, do tego owłosienie na nogach i głos o wiele niższy niż u rówieśników. To u chłopców. U dziewczynek powiększenie piersi i wystąpienie owłosienia łonowego. Objawy rozpoczęcia pokwitania zwykle pojawiają się, gdy dzieci są w wieku nastoletnim. A gdy pojawią się wcześniej – czy powinniśmy się niepokoić?
Kiedy rozpoczyna się dojrzewanie płciowe i czy wymaga interwencji lekarza, gdy jego objawy pojawiają się za wcześnie – wyjaśnia dr Małgorzata Wójcik, specjalista endokrynolog i diabetolog dziecięcy z Uniwersyteckiego Szpitala Dziecięcego w Krakowie:
Czy pryszcz na nosie ośmiolatka może być powodem do niepokoju?
To zależy od tego czy jest to tylko jeden pryszcz i czy to na pewno jest właśnie pryszcz. Oraz czy mamy do czynienia i z innymi cechami dojrzewania. Generalnie wśród dzieci w Polsce pierwsze cechy oznaczające dojrzewanie, takie jak powiększenie piersi u dziewcząt, powiększenie jąder u chłopców czy wystąpienie owłosienia łonowego nie powinny się pojawić wcześniej niż w wieku 8 lat u dziewczynek i 9 lat u chłopców. Samo pojawienie się pojedynczego pryszcza bez towarzyszących im innych niepokojących objawów, nie powinno budzić niepokoju rodziców. Najczęściej nie wymaga dodatkowej diagnostyki lekarskiej.
Skąd wobec tego biorą się pryszcze?
Jeśli pojawią się one u siedmio- ośmiolatków, to najprawdopodobniej jest to objaw fizjologicznej aktywności nadnerczy. Jest ona wstępną fazą prawdziwego dojrzewania, które następuje w wieku późniejszym.
Czyli w ten sposób organizm przygotowuje się do rozpoczęcia pokwitania?
Tak. Pokwitanie jest wciąż dla lekarzy dość tajemniczym procesem. Nie do końca znamy wszystkie mechanizmy powodujące jego rozpoczęcie, więc nie jesteśmy w stanie przewidzieć, kiedy się rozpocznie u poszczególnych dzieci. Dlatego należy zachować czujność i bacznie obserwować dzieci. Okres, w którym dojrzewanie może się rozpocząć, jest bardzo szeroki: w przypadku dziewczynek – pomiędzy 8 a 13 lat, a u chłopców pomiędzy 9 a 14 lat. Jeśli symptomy dojrzewania pojawiły się wcześniej, wymaga to obserwacji, ale niekoniecznie wymagana jest interwencja medyczna. Bardzo często występują tzw. łagodne warianty przedwczesnego dojrzewania. Po wykluczeniu przyczyn zależnych od gospodarki hormonalnej dziecka należy je pozostawić w spokoju. Nie wiążą się one z żadnymi konsekwencjami dla dalszego rozwoju dziecka.
Jak wyglądają cechy dojrzewania płciowego dziecka, które powinny przede wszystkim zwrócić uwagę rodziców?
W przypadku dziewczynek to powiększenie piersi i pojawienie się owłosienia łonowego. U chłopców – powiększenie jąder i również wystąpienie owłosienia łonowego. Towarzyszy im przyspieszenie wzrastania i tzw. awans wieku kostnego (tzn. przyspieszenie dojrzewania kości, które nie rozpoznane i nie leczone może doprowadzić do wcześniejszego zakończenia wzrastania, a co za tym idzie niskiego wzrostu końcowego). Jeśli te objawy wystąpią przed dolną granicą wiekową, należy przeprowadzić diagnostykę lekarską. Niepodjęcie leczenia przedwczesnego dojrzewania może wiązać się z różnymi konsekwencjami, np. ze zmniejszeniem wzrostu docelowego, nieprawidłowym rozwojem psycho-emocjonalnym i społecznym dziecka. Ważne jest także, aby właściwie zdiagnozować przyczynę, która spowodowała wystąpienie przedwczesnego dojrzewania. Poza wywołaniem objawów dojrzewania może ona stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia a nawet życia dziecka.
Wystąpienie tzw. centralnego przedwczesnego dojrzewania, czyli pojawienie się objawów takich samych i w takiej samej kolejności jak w prawdziwym dojrzewaniu, u dziecka w wieku młodszym niż prawidłowy dla początku pokwitania, jest związane z wcześniejszym uaktywnieniem obszarów w mózgu odpowiedzialnych za kontrolę czynności jajników i jąder (aktywacja osi gonadalnej). W przypadku chłopców w 95 procentach wiąże się to z poważnymi chorobami ośrodkowego układu nerwowego. U dziewczynek sytuacja jest nieco inna, tu mamy zdecydowaną przewagę tzw. postaci idiopatycznych, czyli takich, w których nie jesteśmy w stanie rozpoznać czynnika, który doprowadził do rozpoczęcia dojrzewania. Co oczywiście nie znaczy, że dziewczynki nie wymagają diagnostyki lekarskiej.
Inną postacią przedwczesnego dojrzewania jest tzw. rzekome przedwczesne dojrzewanie. Organizm zaczyna produkować hormony płciowe bez pobudzenia opisanej powyżej osi gonadalnej, albo jest poddany działaniu substancji hormonalnie czynnych ze środowiska zewnętrznego. W tej sytuacji również konieczna jest diagnostyka, ponieważ może to wiązać się albo z wrodzonymi zaburzeniami czynności nadnerczy, albo nawet z procesami nowotworowymi w obrębie nadnerczy lub gonad. Każdy z tych objawów wymaga odpowiedniej, a przede wszystkim szybkiej interwencji lekarza.
Na czym dokładnie polega postępowanie w przypadku przedwczesnego dojrzewania?
Jeśli jest to tzw. centralne przedwczesne dojrzewanie, czyli takie, które doprowadziło do aktywacji osi gonadalnej, leczenie polega na podawaniu leków (długo działające analogi GnRH), których celem jest wyciszenie tej aktywności. W ten sposób zatrzymujemy proces dojrzewania (ale nie cofamy go) do czasu, aż dziecko osiągnie taki wiek i taką dojrzałość emocjonalną, że dojrzewanie może nastąpić. Jeśli mamy do czynienia z rzekomym przedwczesnym dojrzewaniem, postępowanie uzależnione jest od przyczyny, która je wywołała i leczymy tę przyczynę.
Są też łagodne warianty przedwczesnego dojrzewania. Np. u dziewczynek jest to izolowane powiększenie piersi, czyli takie, któremu nie towarzyszą inne objawy dojrzewania ani zwiększone wydzielanie hormonów. Izolowane powiększenie piersi to najczęstsza przyczyna wizyt rodziców z córkami w gabinetach lekarskich. Medycyna nie daje na razie jednoznacznej odpowiedzi na pytanie o jego przyczynę. Taki przypadek nie wymaga leczenia i nie ma wpływu na dalsze życie i rozwój dziewczynek.
Drugi łagodny wariant przedwczesnego dojrzewania wiąże się z aktywnością nadnerczy (tzw. adrenarche procox). Może wystąpić zarówno u dziewczynek jak i chłopców i wiąże się z nieco zwiększonym owłosieniem, trądzikiem czy zmianą zapachu potu. Jeśli te objawy pojawią się u młodego dziecka, wymagają różnicowania z innymi, opisanymi powyżej, postaciami przedwczesnego dojrzewania, ale również nie wymagają leczenia.
Czy na pojawienie się przedwczesnego dojrzewania może mieć wpływ nasza dieta? Chodzi mi przede wszystkim o obecność hormonów w mięsie zwierząt hodowlanych.
Po pierwsze prawo zabrania dodawania jakichkolwiek hormonów do pasz dla zwierząt. Po drugie nie ma żadnych dowodów na to, by takie hormony miały jakikolwiek wpływ na występowanie wcześniejszego dojrzewania. Większy niepokój budzą tzw. ksenoestrogeny, czyli substancje pochodzące przede wszystkim z przetwórstwa ropy naftowej i innych procesów chemicznych. Ksenoestrogeny mogą pobudzać receptory estrogenowe i doprowadzać do przedwczesnego dojrzewania, ale przede wszystkim w jego łagodnej formie. Najlepiej poznanym związkiem chemicznym o potencjalnej aktywności hormonalnej jest bisfenol A. Używany jest powszechnie do produkcji tworzyw sztucznych, występuje w ubraniach, opakowaniach czy kosmetykach. Jego obecności nie da się wyeliminować, na szczęście nie działa on zawsze i nie na każdego jednakowo.
Wystąpienie pełnoobjawowego przedwczesnego dojrzewania zawsze wiąże się z obecnością hormonów płciowych (estrogenów lub androgenów), albo wskutek ich produkcji przez własny organizm, albo z podaniem leków hormonalnych. Nie ma dowodów na związek pomiędzy spożywaniem mięsa, a występowaniem przedwczesnego dojrzewania.
A czy obecnie notujemy zwiększoną częstość występowania przedwczesnego dojrzewania?
Wydaje się, że nie, ale statystyki nie są do końca miarodajne, ponieważ pełna obserwacja obejmuje zaledwie trzy pokolenia wstecz. To zbyt mało, by można wyznaczyć jakiś trend. Nie obserwuje się ani zwiększenia częstotliwości przedwczesnego dojrzewania, ani również wyraźnego obniżania granicy wiekowej jego występowania. Natomiast obserwujemy wyraźny wzrost zgłaszania się dzieci do specjalistów ze względu na czujność rodziców i pediatrów.
c
foto: Pixabay
Discover more from Juniorowo
Subscribe to get the latest posts sent to your email.
2 komentarze
3
1 sierpnia 2019 at 10:14A co z soją – coraz popularniejszą – i zawartymi w niej fitohormonami?
Przedwczesne dojrzewanie płciowe - moveaxis
23 kwietnia 2019 at 14:02[…] Katarzyna, Przedwczesne dojrzewanie płciowe, Ginekologia Polska, 2011, 82, 281-2864) https://www.juniorowo.pl/przedwczesne-dojrzewanie/5) Grażyna Jarząbek, Michał Pawlaczyk, Zbigniew Friebe, Przedwczesne pokwitanie dziewcząt, […]