Młodzi ludzie w XXI wieku mają prawie nieograniczone możliwości rozwoju i realizacji swoich marzeń. Mogą żyć i pracować w dowolnie wybranym miejscu. Dobrą przepustką do świata jest międzynarodowa matura, która ułatwia dalsze kształcenie na całym świecie. Nie znaczy to, że z polską maturą uczeń nie ma żadnych szans, ale jest to trudniejsze. 

Najbardziej znanym i cenionym na świecie programem zwieńczonym maturą międzynarodową jest IB Diploma Programme (IB DP) oferowany przez szkoły uznawane i akredytowane przez organizację International Baccalaureate (IB, dawniej IBO). Jak czytamy na stronie tej organizacji, “IB oferuje edukację dla uczniów w wieku od 3 do 19 lat, obejmującą cztery programy, które koncentrują się na uczeniu krytycznego i niezależnego myślenia oraz na tym, jak zadawać mądre i logiczne pytania. IB przygotowuje uczniów do odniesienia sukcesu w świecie, w którym fakty i fikcja mieszają się, a zadawanie właściwych pytań jest kluczową umiejętnością, która pozwoli im na wspaniały rozwój długo po zakończeniu naszych programów. Wspierają nas nauczyciele i koordynatorzy IB, którzy codziennie opracowują i promują programy nauczania dla ponad 5000 szkół w ponad 150 krajach świata”.

Skąd się wzięło IB

Program International Baccalaureate (IB) został stworzony w 1968 roku w Międzynarodowej Szkole w Genewie (International School of Geneva) dla zapewnienia wysokiej jakości edukacji dzieciom dyplomatów. Zapewniał on nie tylko wysoki poziom wiedzy i umiejętności niezbędny na etapie egzaminu maturalnego bez względu na miejsce nauki, ale również szereg wartości: wychowanie w duchu tolerancji, szacunku i zrozumienia dla innych religii, kultur i narodowości. I ten model edukacji jest kontynuowany do dzisiaj.

Przez ponad 50 lat program IB bardzo się rozwinął i stał się preferowanym standardem w większości krajów świata, wyprzedzając inne programy o charakterze międzynarodowym. Nie oznacza to oczywiście, że oferta edukacyjna np. szkół Cambridge jest niewystarczająca, ale jeśli Twoje dziecko marzy o międzynarodowej karierze, niekoniecznie w Wielkiej Brytanii, to lepszym wyborem może być szkoła IB. Oferowany przez szkoły IB program stał się synonimem międzynarodowej matury, również w Polsce, gdzie coraz więcej szkół zaczyna go oferować.  

Program IB w Polsce

Pierwszy program IB w Polsce powstał w 1993 roku. Obecnie 55 polskich szkół oferuje program IB. To szkoły niepubliczne (społeczne i prywatne) jak i publiczne. IB to nie tylko egzamin maturalny, lecz program nauki, który może obejmować trzy poziomy:

Maturę IB można zdawać w 47 polskich szkołach, z których znaczna większość oferuje tylko ten najwyższy poziom, czyli IB DP. Zaledwie dziewięć szkół w Polsce prowadzi cały cykl od początkowego (PYP) przez średni (MYP) aż do matury. 

IB Diploma Programme (IB DP)

IB Diploma Programme (IB DP) to dwuletni program dydaktyczno-wychowawczy dla młodzieży w wieku 16-19 lat, który łączy intelektualny aspekt kształcenia z rozwojem kreatywności i zaangażowania społecznego ucznia. Program skupia się na wykształceniu w uczniach umiejętności zdobywania wiedzy i jej wykorzystywania, przygotowując młodzież do samodzielnego studiowania i funkcjonowania we współczesnym świecie. Większość lekcji prowadzona jest metodą projektową. Młodzież pracuje nad nimi indywidualnie lub grupowo, co ma uczyć współpracy i szacunku do innych, a także wzmacniać pewność siebie oraz poczucie własnej wartości.

Językiem wykładowym i językiem egzaminu maturalnego IB w Polsce jest przede wszystkim język angielski, chociaż możliwy jest również francuski i hiszpański.

W większości liceów program międzynarodowej matury IB jest poprzedzony rocznym kursem przygotowawczym, podczas którego młodzież uczy się nowego podejścia do nauki, a sam program międzynarodowej matury jest prowadzony w dwóch ostatnich klasach liceum. 

Co zawiera kurs IB DP?

IB Diploma Programme obejmuje sześć wzajemnie uzupełniających się kursów:

• Edukacja przedmiotowa IB odbywa się inaczej niż w tradycyjnych szkołach. Przedmioty są podzielone na 6 grup tematycznych. Spośród nich uczeń wybiera 3, których będzie się uczył w stopniu rozszerzonym (higher level – HL) oraz 3, których będzie się uczył w zakresie podstawowym (standard level – SL). Wybrane w ramach poszczególnych grup przedmioty HL stanowią jednocześnie przedmioty, które uczeń będzie zdawał na maturze. Oto grupy tematyczne:

Grupa 1: Język podstawowy (Language A) – uczniowie mają do wyboru tryb HL lub SL w zakresie nauki każdego języka narodowego lub obcego. Może to być więc język polski, angielski, francuski czy mandaryński, ale przede wszystkim każdy język narodowy. 

Grupa 2: Język dodatkowy (Language B) – w zakresie tej grupy program wyróżnia dwa poziomy – kontynuowanie nauki języka poprzez rozwijanie umiejętności czysto językowych (SL) lub dodatkowo zgłębianie kultury i literatury języka (HL), a także naukę od podstaw kolejnego języka; w grupie tej znajdują się również języki starożytne;

Grupa 3: Człowiek i społeczeństwo (Individuals and societies) – zarządzanie i przedsiębiorczość, ekonomia, geografia, historia, technologie informacyjne, psychologia, filozofia, antropologia, nauki polityczne, które mogą być nauczane na poziomie HL i SL oraz religioznawstwo (tylko SL);

Grupa 4: Nauka (Sciences lub experimental sciences) – przedmioty oparte na metodach badawczych: biologia, chemia, fizyka, informatyka, ale również środowisko i społeczeństwo (environmental systems and societies – tylko SL) oraz nauka o zdrowiu, o sporcie (sports, exercise and health science – SL/HL). Nowym przedmiotem w tej grupie jest projektowanie (design technology);

Grupa 5: Studia matematyczne (Mathematics);

Grupa 6: Sztuka (Arts) – to grupa integrująca sztuki wizualne i muzykę. W jej ramach młodzież uczy się o teatrze, malarstwie, filmie, muzyce, tańcu, ale jednocześnie uczy się grać, malować czy tańczyć i obowiązkowo przygotowuje jakąś pracę. Uczniowie niezainteresowani nią mogą wybrać przedmiot z poprzednich grup. Zasadą jest jednak, że każdy uczeń musi się uczyć języka ojczystego oraz matematyki, dlatego wybór przedmiotu zamiennego sprowadza się zazwyczaj do dodatkowego języka obcego lub jakiegoś dodatkowego przedmiotu z grup 3-4.

• Teoria wiedzy (Theory of Knowledge – TOK) – ten program uczy umiejętności wykorzystywania zdobytej wiedzy teoretycznej w rzeczywistych sytuacjach. Jego celem jest uświadomienie uczniom interdyscyplinarnego i interpretatywnego charakteru wiedzy oraz jej wpływu na kulturę. Ma też prowokować uczniów do krytycznego myślenia, przezwyciężania własnych uprzedzeń oraz zachęcać do zdobywania wiedzy. Program jest zaliczany podczas ustnej prezentacji przygotowanego na piśmie w języku angielskim eseju na 1600 słów na wybrany temat. 

• Praca badawcza (Extended Essay – EE) – kolejny obowiązkowy program DP, który przygotowuje uczniów do samodzielnej pracy intelektualnej poprzez prowadzenie niezależnych badań. Na dowolnie wybrany przez siebie temat uczeń przygotowuje pisemną pracę badawczą w formie eseju (do 4000 słów), najczęściej w języku wykładowym, czyli angielskim. Temat pracy nie musi być związany z przedmiotem, który uczeń zamierza zdawać na maturze, ale ma dotyczyć kwestii, które go szczególnie interesują. Esej musi mieć formę pracy licencjackiej, zawierać część badawczą oraz wnioski autora. Uczeń pisze ją pod kierunkiem nauczyciela. Praca jest oceniana, a otrzymane za nią punkty wpływają na liczbę punktów zdobytych na maturze.

• Program rozwoju osobistego (Creativity, Action, Service – CAS) – jego zadaniem jest wspieranie kreatywności ucznia, chęci działania oraz niesienia pomocy innym. Kształci umiejętność samodzielnej pracy, a jednocześnie współpracy z innymi oraz angażowania się w działalność na rzecz społeczeństwa, w tym zwłaszcza społeczności lokalnej. Realizacja CAS polega na prowadzeniu różnych doświadczeń i co najmniej jednego projektu w trakcie dwuletniego kursu (150 godzin). Projekt ów ma być jednocześnie wyzwaniem ale i przyjemnością, ma stanowić drogę do samodoskonalenia. Musi on:

  • być działaniem celowym, które przyniesie określone rezultaty, np. dotyczyć sportowej aktywizacji grupy kolegów lub pomocy potrzebującym.
  • stanowić dla ucznia osobiste wyzwanie, np. nauczenie się gry na nietypowym instrumencie, przezwyciężenia lęku przed wspinaczką;
  • być odpowiednio udokumentowany (zawierać plan, dokumentację postępów)
  • zawierać osobistą refleksję nad wynikami.

Każdy uczeń wybiera projekt sam, ale akceptuje go koordynator projektu. Jego zaliczenie stanowi warunek uzyskania matury.

Jak wygląda egzamin maturalny?

Maturę IB DP uczeń zdaje z sześciu przedmiotów uczeń i może z nich uzyskać maksymalnie 42 punkty (1-7 pkt za przedmiot). Dodatkowo może otrzymać 3 pkt łącznie za esej (TOK) i pracę badawczą (EE). Kurs CAS nie jest liczony do ogólnej punktacji, ale jest obowiązkowy. Dyplom IB jest przyznawany uczniom, którzy uzyskują co najmniej 24 pkt. Trzy przedmioty muszą być zdawane na poziomie HL, a trzy mogą być na poziomie SL. Przy przyjęciu na studia wyższe punkty uzyskane z poszczególnych przedmiotów są odpowiednio przeliczane, przy czym ocena z przedmiotu HL jest wyżej traktowana niż z SL. 

Ostateczne noty na maturze to oceny z:

• Pisemnych egzaminów maturalnych

• Prac wykonanych przez ucznia w okresie trwania kursu IB DP (są to eseje, testy, prezentacje i wiele innych typów zadań).

Większość elementów składających się na ocenę maturalną jest oceniana zewnętrznie, tzn. przez specjalistów z IB. Tak jest w przypadku egzaminów pisemnych, a także wielu prac wykonywanych przez uczniów w ramach kursów TOK i EE. Niektóre prace z sześciu wybranych przedmiotów, wykonywane przez uczniów w czasie trwania kursu IB DP oceniają najpierw nauczyciele w szkole w Polsce, a potem oceny te weryfikowane są przez egzaminatorów z IB, ale bywa, że są oceniane zewnętrznie przez ekspertów z IB.

Sesja egzaminacyjna trwa przez 3 tygodnie (w 2021 planowana jest między 29 kwietnia a 21 maja). W listopadzie organizowana jest sesja poprawkowa. Wyniki sesji majowej są dostępne na początku lipca, a listopadowej – na początku stycznia.

Maturę otrzymuje uczeń, który zdobył minimum 24 z 45 punktów i wywiązał się z obowiązku ukończenia trzech kursów TOK, EE i CAS.

Świadectwo maturalne jest wydawane po angielsku i bezpośrednio przesyłane przez IB do uczelni, do których kandydat na studenta aplikuje. Wysyłka transkryptów jest bezpłatna do sześciu uczelni. Za każdą dodatkową pobierana jest opłata.

Program IB DP jest programem uniwersalnym, co sprawia, że matura IB jest przepustką do dalszej nauki w każdym zakątku świata, a uzyskany po zdaniu matury dyplom jest honorowany przez wszystkie uczelnie krajowe, a także najlepsze uczelnie świata, w tym także te najwyżej cenione takie jak Cambridge, Oxford, Harvard, Yale czy Sorbona. Ta matura daje absolwentom pełną swobodę wyboru dalszej ścieżki naukowej i kariery zawodowej, przy jednoczesnym zagwarantowaniu doskonałej znajomości języków.

Autorka: Dr Małgorzata (Margaret) P. Bonikowska – redaktor naczelna Our Kids Polska, anglistka-językoznawca, dziennikarka (prasa, radio), tłumaczka, autorka, pedagog/nauczycielka języka angielskiego mieszkająca i pracująca w Kanadzie. Jej pasje to edukacja, język oraz promowanie Polski w Kanadzie i Kanady w Polsce. 

Polska witryna Our Kids: https://www.ourkids.net/pl. Angielska witryna Our Kids: https://ourkids.net/pl-en/

Więcej o IB Diploma Programme przeczytasz w Our Kids:

 “Szkoły International Baccalaureate w Polsce“  

“Program międzynarodowej matury IB czyli Diploma Programme”

Wywiad z uczennicą: “Doświadczenie 10 lat nauki w programie IB”