Tuż przed Wielkanocą w edukacji wczesnoszkolnej pełną parą idzie produkcja pisanek, rysunków z jajem, jaj plastelinowych, kolorowanych zajączków i innego rękodzieła. Świąteczna atmosfera rozkwita jak forsycja. W starszych klasach jednak mało jest tej wielkanocności, a może warto wykorzystać te święta również u nich? Siódmo- czy ósmoklasista może nie będzie chętny, żeby dziergać z bibuły palmę wielkanocną, ale może wciągnie się w lekcję, jeśli do tematu podejdziemy szerzej, bardziej naukowo i z dodatkiem odrobiny AI?

Poprosiłam ChatGPT o kilka faktów na temat ptasich jaj. Możecie zrobić to samo podczas lekcji – każdy z uczniów, lub zespołów niech zada własne pytanie, a potem porównajcie odpowiedzi sztucznej inteligencji. U mnie wyszło tak:

Oto 10 ciekawych faktów na temat jaj różnych ptaków:

  1. Kolor jaj może się różnić w zależności od gatunku ptaka i jego środowiska. Mogą być białe, brązowe, zielone, niebieskie, a nawet czerwone.
  2. Wielkość jaja zależy od wielkości ptaka. Największe jaja składają ptaki nielotne, takie jak strusie, natomiast najmniejsze mogą być wielkości grochu, jak u kolibrów.
  3. Kształt i rozmiar jaj mogą się znacznie różnić w zależności od gatunku ptaka. Mogą być owalne, kuliste, wrzecionowate lub wręcz wydłużone.
  4. Niektóre ptaki, np. perkozy, składają jaja w dziuplach innych gatunków ptaków, pozostawiając im opiekę nad młodymi.
  5. Jaja kaczek i innych ptaków wodnych mają zazwyczaj twardszą skorupę, co pomaga im uniknąć uszkodzeń w czasie składania w gnieździe.
  6. Jaja niektórych gatunków ptaków mają skorupę pokrytą mikroskopijnymi porami, które umożliwiają wymianę gazową między zarodkiem a otoczeniem.
  7. Jaja niektórych gatunków, np. perliczek, mają kształt elipsy, co ułatwia im kręcenie się na podłożu, zamiast toczyć się z gniazda.
  8. Wysokość, na jakiej ptak składa jaja, może wpływać na ich kształt. Ptaki gniazdujące na ziemi często składają jaja o kształcie bardziej wydłużonym, co ułatwia im unikanie toczenia.
  9. Niektóre gatunki ptaków, jak np. kukułki, nie zajmują się wychowywaniem swoich piskląt. Zamiast tego składają jaja w gniazdach innych ptaków, które potem zajmują się młodymi.
  10. Składanie jaj jest bardzo wymagającym procesem energetycznym dla ptaków. Niektóre samice mogą tracić nawet 15% swojej masy ciała podczas składania jaj.

Kolejnym krokiem naukowej przygody z jajami może być weryfikacja otrzymanych informacji w innych źródłach. Czy rzeczywiście są ptaki, które składają czerwone jaja? Jaki to gatunek, gdzie żyje, jak wygląda? Czy widzicie jakieś językowe albo logiczne “usterki” w odpowiedzi od ChatGPT? Znajdźcie zdjęcia jaj o różnych kształtach i porównajcie je. Czy to prawda, że perkozy podrzucają swoje jaja podobnie jak kukułki? I tak dalej.

Możecie poszerzyć swoje przedwielkanocne naukowe poszukiwania faktów o jaja inne niż ptasie i kontynuować fakt-checkingowe dociekania. Oto, co ChatGPT miał mi na ten temat do powiedzenia:

  1. Jaja gadów: Jaja gadów, takich jak jaszczurki i węże, są otoczone twardą skorupą zbudowaną z keratyny i węglanu wapnia. Wiele gatunków gadów składa jaja, które są składane na lądzie i często wymagają ciepła do inkubacji.
  2. Jaja płazów: Płazy, takie jak żaby i salamandry, również składają jaja, ale zazwyczaj nie posiadają one twardych skorupek jak ptasie jaja czy jaja gadów. Zamiast tego, jaja płazów mają cienką, galaretowatą osłonkę, która zapewnia ochronę zarodkom.
  3. Jaja ryb: U ryb jaja nazywane są ikrami. Ryby składają ikry w wodzie, a ich skorupa może być delikatna lub kleista, w zależności od gatunku. Ikra ryb może być składana pojedynczo lub w dużych grupach zwanych rogami.
  4. Jaja owadów: Jaja owadów, takich jak motyle, chrząszcze i muchy, mogą przyjmować różnorodne formy i są dostosowane do środowiska, w którym rozwijają się larwy. Mogą być składane na roślinach, w glebie, w wodzie lub nawet w ciele innych organizmów.
  5. Jaja krabów: Kraby i inne skorupiaki składają jaja, które są przymocowane do odwłoka samicy. Po wykluciu się larw, kraby przynoszą swoje jaja do wody, gdzie larwy mogą swobodnie rozwijać się.
  6. Jaja pajęczaków: Pajęczaki, takie jak pająki, składają jaja, które są owinięte w kokon. Kokony mogą być przyczepione do roślin, ukryte w szczelinach lub noszone przez samice, aż larwy się wyklują.
  7. Jaja ślimaków: Ślimaki zazwyczaj składają jaja w postaci kapsułek lub kokonów, które mogą być przymocowane do roślinności wodnej lub innych powierzchni.
  8. Jaja kręgowców lądowych: Niektóre kręgowce lądowe, takie jak gady i płazy, składają jaja, które rozwijają się poza wodą. Mogą być one chronione przez skorupę lub inne struktury zapewniające ochronę przed wysuszeniem.
  9. Jaja ssaków: Chociaż większość ssaków rodzi żywe młode, niektóre gatunki składają jaja. Przykładem są torbacze, takie jak ornitorink czy kolczatka. Jaja ssaków są jednak rzadkością i występują tylko u nielicznych gatunków.

Czym jest ornitorink? Jak wygląda ikra największych ryb, a jak tych malutkich? Poszukajcie ciekawych źródeł wiedzy – filmów na YouTube, czy prezentacji na stronach internetowych instytutów naukowych czy muzeów.

Zadajcie sobie wspólnie pytanie – skąd dowiadujemy się, jak jest NAPRAWDĘ, jak sprawdzić, czy ChatGPT podaje fakty, a nie fantazjuje i czy to w ogóle istotne, żeby pozyskiwać prawdziwe informacje?

Bawcie się dobrze!