Tuż przed Wielkanocą w edukacji wczesnoszkolnej pełną parą idzie produkcja pisanek, rysunków z jajem, jaj plastelinowych, kolorowanych zajączków i innego rękodzieła. Świąteczna atmosfera rozkwita jak forsycja. W starszych klasach jednak mało jest tej wielkanocności, a może warto wykorzystać te święta również u nich? Siódmo- czy ósmoklasista może nie będzie chętny, żeby dziergać z bibuły palmę wielkanocną, ale może wciągnie się w lekcję, jeśli do tematu podejdziemy szerzej, bardziej naukowo i z dodatkiem odrobiny AI?
Poprosiłam ChatGPT o kilka faktów na temat ptasich jaj. Możecie zrobić to samo podczas lekcji – każdy z uczniów, lub zespołów niech zada własne pytanie, a potem porównajcie odpowiedzi sztucznej inteligencji. U mnie wyszło tak:
Oto 10 ciekawych faktów na temat jaj różnych ptaków:
- Kolor jaj może się różnić w zależności od gatunku ptaka i jego środowiska. Mogą być białe, brązowe, zielone, niebieskie, a nawet czerwone.
- Wielkość jaja zależy od wielkości ptaka. Największe jaja składają ptaki nielotne, takie jak strusie, natomiast najmniejsze mogą być wielkości grochu, jak u kolibrów.
- Kształt i rozmiar jaj mogą się znacznie różnić w zależności od gatunku ptaka. Mogą być owalne, kuliste, wrzecionowate lub wręcz wydłużone.
- Niektóre ptaki, np. perkozy, składają jaja w dziuplach innych gatunków ptaków, pozostawiając im opiekę nad młodymi.
- Jaja kaczek i innych ptaków wodnych mają zazwyczaj twardszą skorupę, co pomaga im uniknąć uszkodzeń w czasie składania w gnieździe.
- Jaja niektórych gatunków ptaków mają skorupę pokrytą mikroskopijnymi porami, które umożliwiają wymianę gazową między zarodkiem a otoczeniem.
- Jaja niektórych gatunków, np. perliczek, mają kształt elipsy, co ułatwia im kręcenie się na podłożu, zamiast toczyć się z gniazda.
- Wysokość, na jakiej ptak składa jaja, może wpływać na ich kształt. Ptaki gniazdujące na ziemi często składają jaja o kształcie bardziej wydłużonym, co ułatwia im unikanie toczenia.
- Niektóre gatunki ptaków, jak np. kukułki, nie zajmują się wychowywaniem swoich piskląt. Zamiast tego składają jaja w gniazdach innych ptaków, które potem zajmują się młodymi.
- Składanie jaj jest bardzo wymagającym procesem energetycznym dla ptaków. Niektóre samice mogą tracić nawet 15% swojej masy ciała podczas składania jaj.
Kolejnym krokiem naukowej przygody z jajami może być weryfikacja otrzymanych informacji w innych źródłach. Czy rzeczywiście są ptaki, które składają czerwone jaja? Jaki to gatunek, gdzie żyje, jak wygląda? Czy widzicie jakieś językowe albo logiczne “usterki” w odpowiedzi od ChatGPT? Znajdźcie zdjęcia jaj o różnych kształtach i porównajcie je. Czy to prawda, że perkozy podrzucają swoje jaja podobnie jak kukułki? I tak dalej.
Możecie poszerzyć swoje przedwielkanocne naukowe poszukiwania faktów o jaja inne niż ptasie i kontynuować fakt-checkingowe dociekania. Oto, co ChatGPT miał mi na ten temat do powiedzenia:
- Jaja gadów: Jaja gadów, takich jak jaszczurki i węże, są otoczone twardą skorupą zbudowaną z keratyny i węglanu wapnia. Wiele gatunków gadów składa jaja, które są składane na lądzie i często wymagają ciepła do inkubacji.
- Jaja płazów: Płazy, takie jak żaby i salamandry, również składają jaja, ale zazwyczaj nie posiadają one twardych skorupek jak ptasie jaja czy jaja gadów. Zamiast tego, jaja płazów mają cienką, galaretowatą osłonkę, która zapewnia ochronę zarodkom.
- Jaja ryb: U ryb jaja nazywane są ikrami. Ryby składają ikry w wodzie, a ich skorupa może być delikatna lub kleista, w zależności od gatunku. Ikra ryb może być składana pojedynczo lub w dużych grupach zwanych rogami.
- Jaja owadów: Jaja owadów, takich jak motyle, chrząszcze i muchy, mogą przyjmować różnorodne formy i są dostosowane do środowiska, w którym rozwijają się larwy. Mogą być składane na roślinach, w glebie, w wodzie lub nawet w ciele innych organizmów.
- Jaja krabów: Kraby i inne skorupiaki składają jaja, które są przymocowane do odwłoka samicy. Po wykluciu się larw, kraby przynoszą swoje jaja do wody, gdzie larwy mogą swobodnie rozwijać się.
- Jaja pajęczaków: Pajęczaki, takie jak pająki, składają jaja, które są owinięte w kokon. Kokony mogą być przyczepione do roślin, ukryte w szczelinach lub noszone przez samice, aż larwy się wyklują.
- Jaja ślimaków: Ślimaki zazwyczaj składają jaja w postaci kapsułek lub kokonów, które mogą być przymocowane do roślinności wodnej lub innych powierzchni.
- Jaja kręgowców lądowych: Niektóre kręgowce lądowe, takie jak gady i płazy, składają jaja, które rozwijają się poza wodą. Mogą być one chronione przez skorupę lub inne struktury zapewniające ochronę przed wysuszeniem.
- Jaja ssaków: Chociaż większość ssaków rodzi żywe młode, niektóre gatunki składają jaja. Przykładem są torbacze, takie jak ornitorink czy kolczatka. Jaja ssaków są jednak rzadkością i występują tylko u nielicznych gatunków.
Czym jest ornitorink? Jak wygląda ikra największych ryb, a jak tych malutkich? Poszukajcie ciekawych źródeł wiedzy – filmów na YouTube, czy prezentacji na stronach internetowych instytutów naukowych czy muzeów.
Zadajcie sobie wspólnie pytanie – skąd dowiadujemy się, jak jest NAPRAWDĘ, jak sprawdzić, czy ChatGPT podaje fakty, a nie fantazjuje i czy to w ogóle istotne, żeby pozyskiwać prawdziwe informacje?
Bawcie się dobrze!
Twój komentarz może być pierwszy