Świat się zmienia, a wraz z nim definicja sukcesu – na rynku pracy, w życiu. Jeśli szkoła ma przygotować młodych ludzi do dorosłego życia, musi wziąć te zmiany pod uwagę. Wiedza encyklopedyczna, wykute na pamięć fakty, daty, wzory, umiejętność pisania rozprawek i rozwiązywania równań, rozumienie procesów biologicznych, zjawisk fizycznych czy reakcji chemicznych – to wszystko jest ważne, ale w dzisiejszym świecie niewystarczające. Aby z powodzeniem funkcjonować w globalnej, rozwijającej się w zawrotnym tempie rzeczywistości XXI wieku, potrzeba nie tylko wiedzy, ale wielu umiejętności (kompetencji).

Kompetencje (umiejętności) – dwa rodzaje

Kompetencje, czyli umiejętności można podzielić na dwa rodzaje: 

Kompetencje twarde

To takie umiejętności, które da się mierzyć i których można się dość łatwo nauczyć w szkole lub na kursach. Kursant czy uczeń opanowuje je, zdaje egzamin, dostaje ocenę albo świadectwo, że je opanował, a sprawdzić to potem można dosyć łatwo w praktyce. Na przykład, czy potrafi posługiwać się w mowie i piśmie językiem obcym, korzystać z różnego rodzaju programów czy aplikacji komputerowych (Excel, Photoshop itp), organizować spotkania na platformach online takich jak Zoom czy Teams, obsługiwać różnego rodzaju sprzęt (drukarkę 3D), prowadzić działania marketingowe (SEO, Google Analytics, Google Ads) i wiele innych.

Kompetencje miękkie

Umiejętności miękkie niegdyś uważano za mniej ważne. Ba, nie widziano w zasadzie potrzeby, aby uczyć tych kompetencji – miały się “same przyswajać”, przy okazji. Teraz jednakże podkreśla się ich wielkie znaczenie w edukacji i w pracy zawodowej, a przez to potrzebę ich kształtowania i uczenia. 

Kompetencje miękkie to cały szereg umiejętności interpersonalnych, umiejętności samokontroli i funkcjonowania z powodzeniem w społeczeństwie, takich jak:

  • asertywność
  • komunikatywność,
  • odporność na stres,
  • umiejętność pracy w zespole,
  • wysoka kultura osobista,
  • dbałość o dobrą atmosferę i komunikację w zespole
  • rozwiązywanie konfliktów
  • wypracowywanie kompromisów
  • logiczne myślenie
  • kreatywność 
  • innowacyjność
  • łatwość realizowaniu zadań i skupienie na celu
  • delegowanie zadań i skuteczne ich egzekwowanie
  • życzliwość i pozytywne nastawienie do ludzi
  • zarządzanie czasem i terminowość
  • samodyscyplina
  • dobra organizacja pracy
  • umiejętność pracy pod presją czasu i odporność na stres
  • chęć i gotowość do nauki i samorozwoju
  • łatwość przystosowania się do nowego środowiska

Te kompetencje są znacznie mniej wymierne niż kompetencje twarde, a przez to trudniej ich uczyć. Ważne jest jednak to, że warto – odgrywają bowiem istotną rolę nie tylko w pracy, ale i w życiu codziennym, ułatwiając przystosowanie się i odniesienie sukcesu. Trudniej ich nauczyć, trudniej je zmierzyć, ale w obecnym świecie są wysoko cenione i potrzebne. Na to zwracają uwagę dzisiejsi pracodawcy – łatwiej szybko przeszkolić nowego pracownika w jakimś komputerowym programie czy aplikacji, niż nauczyć go właściwego stosunku do współpracowników czy umiejętności pracy w zespole. Tego właśnie brak świeżym absolwentom, mówią pracodawcy (raport Bloomberga (Building Tomorrow’s Talent: Collaboration Can Close Emerging Skills Gap).

Kompetencje miękkie – dlaczego są tak ważne

Spójrzmy na kilka przykładów kompetencji miękkich i na ich znaczenie.

Komunikacja

Dobra komunikacja to podstawa życia społecznego – zarówno w środowisku pracy, jak i w rodzinie czy w codziennych sprawach takich jak zakupy, załatwianie spraw urzędowych itd. Dobra komunikacja to także fundament dobrej edukacji. Umiejętności komunikacyjne są więc niezwykle ważne i szkoła powinna traktować je priorytetowo – uczyć uczniów zadawania pytań, ale także słuchania innych i prowadzenia z nimi rozmów i dyskusji, a także pokazywać, że różne rodzaje interakcji międzyludzkich mogą wymagać różnych form komunikacji.

Czasy pandemii spowodowały, że nauczanie i przez to większość komunikacji przeniosła się do internetu i uczniowie potrafią pisać maile, używać komunikatorów, mediów społecznościowych. W dzisiejszym świecie ważne są umiejętności komunikowania zdalnego – za pomocą mediów cyfrowych, ale komunikacja twarzą w twarz nie traci na znaczeniu. Potrzebujemy umiejętności pozwalających dobrze funkcjonować w obu światach – realnym i cyfrowym.

Umiejętność pracy w zespole/grupie

Życie i praca wymagają działania w zespole. Dlatego szkoły, które rozumieją potrzebę kształtowania w uczniach kompetencji miękkich, zwracają dużą uwagę na to, aby pracowali oni w grupach, w zespołach, bo to uczy ich i przewodzenia, i podporządkowania się kiedy trzeba, przyjmowania uwag i udzielania innym “feedbacku”.  Samotnicy, nawet jeśli w samotności są w stanie dokonać dużo, mogą doświadczyć wielu trudności w dalszym życiu, nie potrafiąc odnaleźć się w środowisku zawodowym, gdzie działanie zespołowe to norma.

Wyzwania

Każda działalność – nauka czy praca, bez względu na dziedzinę, wiąże się z wyzwaniami. Nie wszystko zawsze idzie łatwo i bezproblemowo. Dlatego tak ważne jest aby szkoła przygotowała uczniów do rozwiązywania problemów gdy te nadejdą. Pomagają w tym umiejętności miękkie takie jak kreatywność, krytyczne i logiczne myślenie, zadaniowe podejście do trudności. Szkoła powinna stawiać przed uczniami niełatwe, ale osiągalne i wykonalne zadania i pokazywać, jak sobie z nimi radzić. Podkreślać, że błędy są naturalną i integralną częścią procesu uczenia się. Tworzyć atmosferę, w której uczniowie mogą bez obaw podejmować próby.

Kompetencje miękkie – cenione i poszukiwane

Znaczenie kompetencji miękkich staje się coraz bardziej doceniane i dlatego rodzice poszukujący szkół dla swoich dzieci zwracają na ten obszar coraz większą uwagę. Coraz więcej rodziców nie chce szkoły stawiającej tylko na stopnie, wyniki i rankingi. Potwierdzają to wyniki ogólnopolskiego ankietowego badania Our Kids “Dlaczego rodzice wybierają szkoły niepubliczne?”, które było częścią opublikowanej w październiku 2019 drugiej edycji raportu o kondycji edukacji niepublicznej w Polsce “Raport o szkolnictwie niepublicznym – 2019”. Badanie wykazało, że decydując się na wybór szkoły niepublicznej rodzice podkreślają bezpieczne środowisko, gdzie dzieci traktuje się podmiotowo i indywidualnie, z dobrym kontaktem z nauczycielami i szkołą, dające dzieciom możliwość nabywania umiejętności miękkich, nie tylko samej wiedzy. Jak wykazało badanie Our Kids, najważniejsze w oczach rodziców są: emocjonalne bezpieczeństwo dziecka, bardziej indywidualne podejście do ucznia, rozwój umiejętności pozanaukowych (osobowość, pewność siebie itp.), możliwość lepszego opanowania języków obcych i mniejsze klasy (grupy).

Autorka: Dr Małgorzata (Margaret) P. Bonikowska – redaktor naczelna Our Kids Polska, anglistka-językoznawca, dziennikarka (prasa, radio), tłumaczka, autorka, pedagog/nauczycielka języka angielskiego mieszkająca i pracująca w Kanadzie. Jej pasje to edukacja, język oraz promowanie Polski w Kanadzie i Kanady w Polsce. Polska witryna Our Kids: https://www.ourkids.net/pl. Angielska witryna Our Kids: https://ourkids.net/pl-en/